- Activismo Digital de Lenguas Indígenas - https://rising.globalvoices.org/lenguas -

Ik'iñilel x-ixiko'b, ña'älo'b ila tyi sutyol pañämil

Categorías: Chol, México, ADLM, laktyanchol

Fotografía: Yulma Guadalupe Rodríguez Álvaro; Bordado en las prendas: Diana Laura Montejo Arcos

Wajali jiñi x-ixiko’b weñ ñukme ik’äjñibalo’b cha’añ tyi ye’tyelo’b ya’ tyi laklumal yik’oty tyi tyojlel lakpi’älo’b ili baki chumuloñla, ka’bälächme p’ump’umtyäk’läñtyel, wajleñtyel, tsa’leñtyel tsa’ iñusayo’b machme weñ ñukik tsa’ k’ejliyo’b iweñlel.

Añächme icha’año’b jiñi x-ixiko’b, lakña’o’b uts’atybä iña’tyibalo’b tsa’bä apäsäyo’b jiñi  lakñojtye’elo’b muk’bä  icha’leñtyel  tyi melbaläl yik’oty ñusak’iñ tyi laktyejklum mi icha’leñ  käntyesa che’ lakña’obix mi ñusaño’b ye’tyel bajche’ xts’äkaya, che’ ko’äl, che’ xwujty, che’ mel pisil, joch’ pisil yik’oty yañbä e’tyel yujilo’bä. Pejtyelel iliyi ña’tyibaläl kuxultyome jiñmeku cha’añ wokolix yäläyo’b tyi tytojlel jiñi x-ixikob.

Fotografía: Yulma Guadalupe Rodríguez Álvaro; Bordado en las prendas: Diana Laura Montejo Arcos

Machme jiñikach ili k’iñ cha’añ mi yäk’eñtyel iñuklel jiñi lakña’o’b tyi k’iñ tyi k’iñ  weñ ñukbä iña’tyibalo’b , jiñächme yom ja’el che’ junlajal yom k’ejlel cha’añ yomäch mi yäk’ iña’tyibalo’b baki yom mi icha’leño’b e’tyel bajche’ baki mi yujtyel k’oklel, tyi ñuki e’tyiji’bäl yik’oty tyi yañtyakbä yom mi ipäs majlel weñtyakbä imelbal tyi lakty’añ. Yomächme ja’el mi yäk’o’b weñ ñukbä ye’tyelo’b tyi tyojlel lakpiälo’b.

Ili k’iñ cha’añ iñuklel ik’iñijel lakña’o’b mi käk’ weñ ñukbä kña’tyibal tyi tyojlel jiñi x-ixiko’b, lakña’o’b cha’añ tyi junjunp’ej k’iñ mi iweñ melo’b ñukbä ye’tyelo’b tyi junjuntyikilo’b yik’oty che’ tyemelo’b mi tyempaño’b ibäj. Jiñächme yom che’ mi yäk’eñtyelo’b tyi ñuk ili chukityak mi ichajpaño’b tyi ye’tyelo’b.